Actief burgerschap trainen via seksuele en relationele vorming

Dwarsverbanden

Inhoudelijk worden er links gelegd met andere thema’s zoals alcohol, seksuele en reproductieve rechten, culturele en religieuze waarden of gebruiken, stereotypen en discriminatie,  privacy-instellingen op sociale media, … Tijdens de lessen worden vaardigheden in actief burgerschap geoefend.

Rode draden in de aanpak

De leerkracht geeft haar leerlingen ook de kans om eens te experimenteren met een onderwijzende rol. Leerlingen bereiden nu zelf 'Lentekriebel-seminaries' voor, voor de vijfdejaars die de lessen RSV niet volgen. Zo verwerken ze kritisch de leerstof en nemen ze verantwoordelijkheid op, echte burgerschapscompetenties. De leerlingen worden aan het einde gevraagd om de seminaries te evalueren, hun mening doet ertoe.

Uiteraard gaat het niet enkel tijdens de les over relaties en seksualiteit. Als school maak je ook afspraken over relationeel en seksueel gedrag op school en hoe je er als lerarenteam op reageert.

Beschrijving/In de praktijk

Lessen relationele en seksuele vorming (RSV) spelen ook in op vaardigheden die actief burgerschap bevorderen. Ze leren bronnen analyseren, respectvol een eigen mening formuleren, zich inleven in andere mensen of groepen, en over de waarde van verantwoordelijkheid en participatie.

Eva Andries, leraar op Sint-Paulus in Gent organiseert het seminarie ‘RSV-seksuologie’ in het vijfde jaar, een keuzevak van twee uur.

Ik vind het belangrijk om zelf niet te normeren in mijn lessen. Ik belicht een onderwerp van alle kanten. Leerlingen moeten zelf leren uitzoeken hoe ze tegenover een kwestie staan en wat de maatschappelijk aanvaarde normen zijn. Of wat wetenschappelijk onderzoek daarover zegt.

Kritisch nadenken, zélf beslissen en verantwoordelijkheid dragen, dat is wat ik hen wil leren. Mijn eigen mening formuleer ik héél zelden en wat mij opvalt: leerlingen vragen daar bijna nooit naar. Ze willen vooral van elkaar weten hoe ze over een kwestie denken.

Soms gebruik ik ook zeer seksistische, eenzijdige of onbetrouwbare info, om te kijken in hoeverre ze zelf kritisch nadenken. Zo leer ik hen herkennen welke informatie betrouwbaar is en welke niet.

In het begin probeerde ik een gesprek los te krijgen door open vragen te stellen, maar daarop kreeg ik niet veel reactie. Stellingen werken in deze lessen veel beter. Ik gebruik de ‘aanvaardbaarheidsschaal’ om leerlingen te helpen hun mening te formuleren.

Op het bord teken je een schaal met aan de ene kant ‘volledig aanvaardbaar’ en aan de andere kant ‘volledig onaanvaardbaar’. Elke stelling wordt met een magneet op de schaal geplaatst. Je kan zo bijvoorbeeld de gelijkenissen en verschillen tussen subgroepen visualiseren. Of ik laat hen 2 groepen vormen die voor- en tegenargumenten maken.

Ik waak erover dat wat ik doe goed gekaderd is en baseer me op de richtlijnen van de Wereldgezondheidsorganisatie. Men denkt soms ook dat zoiets niet thuishoort binnen het curriculum. Maar de ervaring leert dat jongeren hier absoluut nood aan hebben. Goede RSV draagt bij tot een gezonder relationeel en seksueel leven en zelfs tot meer verdraagzaamheid tegenover andersdenkenden en andere culturen.

Vanuit relationele en seksuele vorming probeer ik ook zijsprongen te maken naar andere thema’s zoals ‘alcohol en seks’, ‘vrouwenbesnijdenis’, ‘seksuele en reproductieve rechten’, ‘culturele en religieuze waarden of gebruiken rond seksualiteit’, ‘stereotypen en discriminatie’,  ‘hoe stel je je privacy-instellingen op Facebook op punt’, ‘holebirechten’, …

Eva geeft haar leerlingen ook de kans om eens te experimenteren met een onderwijzende rol. Leerlingen bereiden nu zelf 'Lentekriebel-seminaries' voor de vijfdejaars die de lessen RSV niet volgen. Zo verwerken ze de leerstof en nemen ze verantwoordelijkheid op. De leerlingen worden aan het einde gevraagd om de seminaries te evalueren, hun mening doet ertoe.

De meeste jongeren kunnen thuis wel over seksualiteit praten, dus bereik ik diegene die er al open over zijn. De leerlingen uit deze klas zullen nu ‘seminaries’ voorbereiden voor alle leerlingen van het 5e jaar. Zo kan ik ook de andere leerlingen bereiken. Ik stelde ook voor seminaries te geven voor de zesdes, maar dat zagen ze niet zitten: lesgeven aan oudere leerlingen is een te hoge drempel.

Na de seminaries mochten alle vijfdes hun mening geven. De evaluaties waren over de hele lijn positief. De leerlingen vonden het leerrijk, interessant, leuk en vonden het 'goed dat het thema eens aan bod komt op school'.

Ze vonden het leuk dat er veel interactie was. Werken met stellingen apprecieerden ze heel erg, zoals ik verwacht had. En het mogen bewegen in de klas, door letterlijk 'positie' te moeten innemen bij de stellingen, werd ook gesmaakt. Juist of fout: aan welke kant sta je?

Uiteraard kan je nog links met andere thema’s trekken. ‘Hebben arme mensen of drugsverslaafden het recht om te kiezen hoeveel kinderen ze willen, of moeten ze verplicht (tijdelijk) gesteriliseerd worden?’ ‘Hebben ook gevangenen recht op intimiteit?’ ‘Worden vluchtelingen niet enkel economisch, maar ook seksueel uitgebuit?’ ‘Tot hoeveel weken primeert de keuze van de moeder op het recht op leven van de embryo of foetus?’ ‘Welke rol speelt anticonceptie in de strijd tegen klimaatopwarming?’

Uiteraard gaat het niet enkel in de les over relaties en seksualiteit. Als school maak je ook afspraken over en reageer je op seksueel gedrag. Sensoa kan je helpen bij het opzetten van een beleid rond relaties en seksualiteit op school.

Lestips, lesmaterialen, opleidingen, trajectbegeleidingen vind je op www.sensoa.be. Je kan je er ook inschrijven voor de nieuwsbrief.

Alle achtergrondinfo voor je les vind je op www.allesoverseks.be.

Je kan ook lid worden van de Facebookgroep ‘Tips en tools voor relationele en seksuele vorming’

Voor OKAN is er een website over seksualiteit in 14 talen: www.zanzu.be